Xa no século XII se menciona a existencia da familia de “Los Bela”, propietarios dunha barqueira benéfica que transportaba gratuitamente ós peregrinos. Desde moi antigo existiron barqueiras similares ó longo da ría ribadense.

Os peregrinos chegaban a esta ría especialmente por Castropol, localidade fundada sobre un gran castro en 1299, de aí o seu nome, que ata o século XVI foi da Mitra de Oviedo. E tamén desde Figueras, onde desde o século XVIII existe unha igrexa de Santiago, construída polo Gremio de Mareantes.

Na actualidade, a ría crúzase comodamente pola xigantesca Ponte dos Santos, atopando ó seu final o moderno albergue de peregrinos.

Ribadeo

Ribadeo (Ripam Euve, na antigüidade) é a capital dun amplo entorno que, en tempos, abarcaba Vegadeo (A Veiga de Ribadeo), marcando a súa influencia económica e social nun longo tramo do noso camiño.

No centro da cidade chamará a nosa atención o Convento de Santa Clara, de finais do século XV, que foi fundado por monxas procedentes da capital de Asturias.

O pazo neoclásico que foi residencia de Raimundo Ibáñez, Marqués de Sargadelos, é a sede do concello ribadense, que na escalinata de acceso erixiu unha estatua do antigo propietario do edificio.

E nas súas inmediacións destaca a Torre dos Moreno, modernista, de comezos do século XX, a máis coñecida imaxe de Ribadeo.

Destacan entre os monumentos de Ribadeo a Colexiata de Santa María do Campo, en cuxo solar houbo convento franciscano erixido no século XIII, así como a capela da Trinidade, do século XIV, situada na Atalaia, dominando a ría, recordo de tempos nos que había que defenderse de quen pretendera apoderarse da cidade pola forza.
Veremos numerosas casas de Indianos, singular arquitectura da comarca que recorda ós triunfadores da afastada emigración que volvían á súa terra para gozar da súa ben gañada fortuna.

Veremos numerosas casas de Indianos, singular arquitectura da comarca que recorda ós triunfadores da afastada emigración que volvían á súa terra para gozar da súa ben gañada fortuna.

O camiño parte da capela de San Lázaro para dirixirse a Obe. Pero antes de seguir a nosa ruta subiremos a Santa Cruz, desde onde se nos ofrece unha soberbia panorámica sobre a ría e onde se atopa a ermida que revive anualmente a comezos de agosto nunha tradicional romaría. Aquí atópase o monumento ó gaiteiro e á gaita galega.

Camiño vello de Lourenzá
Coñécese esta ruta como o “Camiño vello de Lourenzá” e crese que responde a unha antiquísima vía de comunicación.

Pasamos por Ove, que conserva un tramo do vello Camiño; Vilela, que se sabe existía xa ó redor do ano 1000, e Cedofeita, con nome mencionado –Cito Facta– en numerosos documentos medievais.

En Cedofeita, capela de Santiago, con retablos do século XVIII, con imaxes de Santiago peregrino e a cabalo.

En Cubelas, hai unha igrexa de tres naves, do século XVII, reformada no XVIII.

Na parroquia ribadense de Arante, no camiño “que biene del Reino de León e Principado de Asturias”, Santuario  das Virtudes ou de Santa María da Ponte, centro de peregrinación desde hai cinco séculos. A igrexa é do século XVI. O retablo do seu altar maior é do século XVIII, cun Santiago a cabalo.

 O seu conxunto pictórico do século XVI é excelente. Neste templo consérvase unha imaxe da Nosa Señora, “miraculosa y muy debota que cada día face milagros infinitíssimos”.
Xunto a este santuario estaba o Hospital de San Andrés, fundado en 1543 por Juan Marqués, cóengo da Colexiata do Ribadeo, e a súa irmá Mencía, institución que funcionou ata comezos do século XIX.
Pasamos por terras de Barreiros... Vilamartín Pequeno, Vilamartín Grande, Gondán.... para chegar a Vilanova de Lourenzá.

Ruta asturiana

Desde Castropol, por Vegadeo e Santiago de Abres, discorría outra ruta deste mesmo Camiño, que cruzaba pola ponte aquí existente evitando ter que cruzar a Ría do Eo.

O Camiño entraba en Galicia polo municipio lucense de Trabada, pasando por Sante, de onde era orixinario Don Melchor Díaz de la Rocha, que nesta zona encabezou a revolta contra os franceses en 1809.

Visitamos a capela de San Marcos da Cadeira, e chegamos a Lourenzá.

Vilanova de Lourenzá

Vilanova, chamada antano Vila da Ponte, era o punto de unión dos dous camiños, que camiñaban paralelos desde Santiago de Abres.

Vilanova de Lourenzá articulouse ó redor do mosteiro fundado na primeira metade do século X por Osorio Gutiérrez, o Conde Santo, Bispo de San Martiño de Mondoñedo e primo de San Rosendo. Esta fundación ven coincidir no tempo coa fundación dos mosteiros de Sobrado dos Monxes (tamén neste Camiño Norte) e Celanova.

Os restos do fundador, cuxo testamento se coñeceu o 17 de xuño de 969,  repousan na igrexa do mosteiro nun sarcófago aquitano de mármore do século V/VI, elixido polo propio conde, seguindo o costume existente naquel tempo de utilizar sarcófagos antigos para os enterramentos dos nobres.

Quere a tradición popular que Osorio Gutiérrez atopase este sarcófago na súa viaxe a Terra Santa e botándoo ó mar, foi encomendado á Divina Providencia, chegando ás costas de Foz, onde sería recollido polos criados do conde, en similar operación milagrosa á chegada da barca de pedra do Apóstolo Santiago.

O actual edificio do mosteiro é barroco, do século XVIII, con igrexa proxectada por Casas y Novoa, de espléndida fachada que se considera antecedente claro da do Obradoiro compostelán, no final do Camiño.

No interior, destaca a capela de Valdeflores, do século XVIII, onde se atopa o sarcófago cos restos do Conde Santo.

Se ben o máis notable desta igrexa é o seu orixinalísimo retablo-relicario, tamén posúe un interesante Museo de Arte Sacro, fundado en 1960, que contén pezas únicas de imaxinería e pintura. Son notables as imaxes policromadas do escultor José Ferreiro e as pinturas de Ferro Requeijo.

Foi o Conde Santo o primeiro en acoller ós peregrinos, doando 33 leitos ós monxes, dos que doce deberían estar dedicados á atención dos viaxeiros. E sendo testamentos da primeira metade do século XII contemplan a protección ó peregrino.